جـاذبــه هـای مـذهـبی
شهـرستـان بـابــل
تـکایـای قـدیمـی
در شب و روز هفتم ماه محرم ، مردم عزادار و سوگوار و هيئت‌هاي عزادار محلات در تكايا و سقا تالارهاي شهرستان بابل شروع مي شود. تكيه هايي مثل «پيرعلم»، «امامزاده قاسم»، «كيجا تكيه»، «ابوالحسن كلا»، «شيادهم، «شهيدآباد»، «لنگور مقري كلا» معمولا شلوغ ترين سقاتالارهاي اين شهر هستند كه مراسم سنتي هفتم محرم را كه منتسب به حضرت باب الحوائج حضرت ابوالفضل العباس(ع) است، به جا مي‌آورند.
براساس يك سنت جاري، مردم سوگوار و هيئت‌هاي عزادار بابل به انگيزه مصادف شدن روز هفتم محرم با مسدود شدن آب روي اصحاب با وفاي امام حسين(ع) و به ياد سقاي تشنه لب كربلا، با تجمع در اين اماكن متبرك و روحاني، براي رفع حاجات خود و برآورده شدن مشكلات و شفاي عاجل بيماران، مراسم نذر و نياز و توسل را به جاي مي‌آورند.
آنان با خيرات كردن چاي، شير، شربت و حلوا و نان‌هاي قندي و سوخاري ميان عزاداران و قرباني كردن گوسفند در اين مكان ها به سوگ نشسته و خاطره جانبازي‌ها و رشادت‌هاي سالار دشت نينوا، حضرت ابوالفضل(ع)، علمدار و حماسه سازان عاشورا را گرامي مي‌دارند.
تكـيه مـراد بيـك
مـراد بيـك بـرادر كاظـم بيـك ( باني مسجـد كاظـم بيـك ) بوده است ، تكـيه مـراد بيـك و تکـیه پیـرعلم از يـادگارهاي اوست . اين تكـيه در محلـه مـراد بيـك واقـع است و از تـكاياي قـديمي شهـر محسوب مي‌شود .
تكـيه مقـدّس پيـر علـم
اين تكـيه در محلـه پیـرعلم واقـع است و از تـكاياي بسیـار قـديمي و تـاریخی شهـر محسوب مي‌شود .
كـيجا تكـيه
كيجـا تكـيه در دوره ناصرالـدين شاه قاجـار ساختـه شده و در محلـه حمـزه كـلا واقـع است . كيجـا تكـيه سقاء تالاري دو طبقـه دارد كـه بنـا بر روايتي دو دخـتر نیکـوکار بـا فـروش جهـيزيه خـود اين بنـا را ساختـه‌اند و از اين رو كيـجا تكـيه ناميده مي‌شود . ستونهـاي مـارپيچ و سرستونهـاي دهـان اژدري و نقاشيهـاي اساطـيري ، اين سقاء تالار را زيبـاترين سقاء تالار ايران و گـستردگي موضوعـات اساطـيري و داستـاني منقـوش بر در و ديـوار و سقـف اين بنـا كيجـا تكـيه را شگـفت انگـيزترين و ديدني‌تـرين اثـر تـاريخي بابـل ساختـه است . اين بنـا از شهـرت ملي برخـوردار است .
بناي سقانفار كيجاتكيه درداخل شهر بابل ودرمجاورت كمربندي شهر واقع شده ودرعصر سلطنت شاهان قجاريه بنا گرديده ا ست ساختمان اصلي دوطبقه مي باشد كه ستونها وپوشش چوبين سقف بنا داراي نقاشيهاي بسيارزيبايي هستند كه از لحاظ تنوع وتركيب رنگها وموضوعات نقشها بسيار ديدني است.
تكـيه مقـرب کـلا
اين تكيه در بخش بند پي بابل واقع شده و نقاشي‌ها ، كنده‌كاري‌ها و گچبريهاي بسيار ظريف و زيبا دارد. ساختمان تكيه تالاري بزرگ در وسط دارد كه در طرفين آن اتاق‌هايي احداث شده است. تكيه دو ورودي شمالي و جنوبي دارد و شاه‌نشين آن نيز دو طبقه است. در بالاي ديوارهاي فضاي اصلي تكيه ، اشعاري ازمحتشم كاشاني بر روي چوب حك شده است. جلو اتاقهاي طبقه بالا ، پنجره‌هاي ارسي وجود دارد كه بسيارظريف ساخته شده‌اند. به استناد تاريخ كتيبه‌هاي موجود ، بناي تكيه در زمان ناصر الدين شاه قاجار توسط سرتيپ عبدالحسين خان بند پي اي ساخته شده و امروزه بنام (عبد الحسين خاني) نيز معروف است .
تكـيه مقـری کـلا
روستا ي مقري كلا در 25 كيلومتري جنوب غربي بابل و درمجاورت جاده آسفالت بابل به بندپي غربي قرار دارد. بناي مستطيل شكل آن با آجر و ملاط ساروج ساخته شده و شامل يك تالار بزرگ در طبقه اول وحجره و اتاقهاي متعددي در طبقه دوم است. به استناد كتيبه هاي تكيه در زمان ناصرالدين شاه قاجار ساخته شده و از نظر نقاشي، كنده كاري، گچبري و ظريف كاريهاي روي چوب از اثار تاريخي مازندران محسوب ميگردد.
تكـيه معلّـم کـلا
این تکیه از بنا های دوره ی قاجار در بابل می باشد که در روستای معلم کلا واقع در بخش بندپی غربی شهرستان بابل قرار دارد.
تكـيه کـبریـا کـلا
این تکیه در ........................ قرار دارد. طول اين بنا ??/?? و عرض آن ? متر است.
سقف داخلى تکيه بر ?? عدد پِلِور چوبى تراش‌دار و نقاشى شده استوار است که بالاى آن تخته‌کوبى شده و در زير آن شيرسرهاى ظريف تراش‌دار قرار دارد. در فاصله اين‌ها اشعارى از محتشم کاشانى به چشم مى‌خورد. تقريباً نيمى از اين سقف سالم باقى مانده و بقيه? آن بازسازى شده است.
نقاشى‌هاى سقف در ?? رديف از موضوع‌هاى گوناگون است که در وسط آن کتيبه‌اى با خط نستعليق، تاريخ ساخت و شفاعت از ائمه معصومين براى نقاش و بانيان و باقيان اين تکيه درج شده است.
تکیه بزرگ عبدالحسن خانی
یکی از مهمترین بناهای تاریخی منطقه با آثار هنری فراوان در داخل خود به عنوان مرکز مذهبی مهم به خصوص در روز عاشورای حسینی مطرح است که از مناطق روستاهای اطراف به صورت دسته روی و سینه زنی و نوحه خوانی به سمت این تکیه حرکت نموده و در آن تجمع می نمایند. اين بنا از بناهای تاريخی و زمان قاجار با قدمت حدودا" 130 ساله که جزء ميراث فرهنگی و هنری و گردشگری که نظر هر بيننده ای را به خود جلب ميکند و با داشتن فضای مناسب در اطراف از چشم اندازهای زيبايی برخوردار ميباشد.
تکیه روستای دیوا
این تکیه کم نظیر در روستای دیوا در 30 کیلومتری جنوب شهرستان بابل در دل جنگل های سر سبز البرز قرار گرفته است. بنای اصلی این تکیه در حیاطی به مساحت تقریبی 1500 متر مربع قرار گرفته است. درب های اصلی ورودی آن در دو طرف شمالی و جنوبی تعبیه شده است. بنای اصلی تکیه در دو طبقه بوده و از آجر و خشت درست شده است نمای بیرون بنا دارای طاق نما و نقوشی از حیوان و یک گل پنج پر در یک کادر دایره و نقش شیر و خورشید بوده که در چند سال قبل این نمای سنتی بعضی از عزیزان بدون توجه به موقعیت قدیمی و هنری بودن آن نمای سنگ کاری جدید به آن داده اند که از زیبایی هنری آن کاسته شده است.
فضای داخل بنا با پوششی از گچ و سقف کنده کاری شده از چوب بسیار زیبا مشاهده می گردد. در دو طرف صحن اصلی با پله های مدور طبقه با دو باب ساختمان جدا از هم ساخته شده که پنجره های مشبک آن از شاهکارهای هنرمندان آن زمان می باشد.
سـقــا تــالار هـای بـابــل
شهر باستانی بابل اماکن مذهبی فراوانی را در قالب مقابر پیران و بزرگان، امامزادگان و تکایا در خود جای داده است.از عناصر مهم و شاخص شهر های استان مازندران بویژه بابل وجود سقانِفارها است
در برخي از روستاهاي مازندران بناهاي چوبي وجود دارند که مطابق با معماري بومي ساخته شده و به نام‌هاي سقاتالار، سقانفار و سقانپار معروف هستند.
بناهاي مذکور در دو اشکوبه و بر روي چهار پايه قطور چوبي به فرم چهارگوش، فضايي کوچک را در حريم امام‌زاده‌ها، تکيه‌ها و گورستان‌ها به خود اختصاص داده‌اند.
ارتباط بين دو اشکوبه از طريق نردبان يا پلکان چوبي که معمولا در کنار بنا ساخته شده، امکان‌پذير است. در حال حاضر پلکان سيماني، سنگي و فلزي جايگزين پلکان چوبي شده است.
از ويژگي‌هاي سقاتالارها مي‌توان به نوع معماري و اجزا و عناصر به کار رفته در آنها اشاره کرد.
علاوه بر معماري، وجود انبوهي از طرح‌ها و خط‌ها و نقش‌هاي رنگين با تنوع موضوعات و مضامين به‌کار گرفته شده در سقاتالارها، براي هر بيننده‌اي جذاب و جالب است.
شماري از نقاشي‌ها و طرح‌هاي به کار رفته در سقاتالارها با ويژگي‌هاي هنرهاي مردمي، هنر ديني و هنر سنتي همخواني و مطابقت دارد و به نظر مي‌رسد که بسيار ابتدايي ترسيم شده‌اند.
نقوش به کار رفته در سقاتالارها را مي‌توان به دو دسته نقوش مذهبي و نقوش غيرمذهبي تقسيم‌بندي کرد که شامل نقوش مذهبي شامل نقوش پيامبران و امامان و حوادث تاريخي مذهبي و نقاشيهاي مربوط به جهان آخرت و از اين قبيل است.
نقوش غير مذهبي شامل نقش‌هاي اسطوره‌اي و حماسي و نقش‌هاي خيالي و هندسي و طرح‌هاي گياهي و نقش‌هاي مربوط به متون کهني همچون شاهنامه فردوسي و کليله و دمنه و غيره و همچنين مربوط به زندگي روزمره و معيشت مردم است.
نقش و نگارها و تزییناتی که بر معماری ستون دار این سقا تالارها به چشم می خورد و رسوم و آدابی که تا امروز در این ها جریان دارد یادگارهایی از گذشته های دور را بازگو می کند. از جمله تکیه و سقانفار کبریاکلا شامل تالاری با ستون های چوبی است که با نقاشی هایی از عناصری چون: ماهی، خورشید و چلیپا، مار و موجودات افسانه ای تزیین شده است
سقاتالارها از قدمت 100 تا 150 سال برخوردارند، معمولا وقف حضرت ابوالفضل العباس شده‌اند و در روزهاي محرم محل برگزاري مراسم عزاداري است و ديگر اينکه با عنصر آب ارتباط تنگاتنگ دارند.
امروزه سقاتالارها به دو صورت ساده و بدون نقش و تزيين شده و آراسته به طرح و نقش و خط و رنگ مشاهده مي‌شوند، ولي از نظر شکل، نوع و سبک معماري، همه آنها از اصل و قاعده کلي و يکساني پيروي مي‌کنند.
همه سقاتالارها داراي سرستون‌هايي به شکل اژدهايي دهان‌گشوده‌اند، همه آنها از قطعات تزييني چوبي به نام شيرسر که شبيه نوعي مقرنس‌کاري است، بهره برده‌اند، همه آنها بر روي پايه ساخته شده و اجزا و عناصر ساختار معماري‌اشان يکسان و مشابه است.
آن دسته از سقاتالارهايي که با نقوش بي‌شمار و متنوع تزيين و آراسته شده‌اند، با توجه به نوشته‌ها و تاريخ روي آنها، پيشينه‌اشان به عهد قاجار باز ميگردد.
سقاتالارهاي شياده، کيجا تکيه و کبرياکلا از مهم‌ترين و شناخته شده‌ترين سقاتالارهاي در شهرستان بابل است.
علم های مراسم عزادای که در مواقع غیر از مراسم عزای حسینی در این سقا نفارها نگه داری می شود شامل: تزیینات و عناصر نمادین چون خروس، طاووس و کبوتر ، اژدها، گل یا میوه انار و سرو می باشد. این علایم و نشانه ها به آیین های کهن پیش از اسلام بر می گردد که تا امروز به صورت نماد هایی مقدس بر جای مانده اما کمتر به مفاهیم و معانی آن توجهی می شود.
این بناها معمولا در تکایا در جوار مساجد یا امام زاده ها و قبرستان ها دیده می شود. ابته در گذر زمان تغییرات فراوانی یافته و در طی دوران مختلف بارها و بارها باز سازی شده است. به طوری که بعضی از آنها امروزه تا دوره سلجوقی و ایلخانی تاریخ دارد. و برخی دیگر تغییر اساسی کرده و قدمت آن به عهد قاجار می رسد. اما از آن جا که این اماکن مقدس معمولا در جوار درختی کهن، چشمه یا چاهی واقع شده و مردم برای زیارت و طلب حاجت به آنجا می روند، از گذشته های دور تاکنون محترم و مقدس شمرده می شود .
سقـا نفــار کـبریا کـلا
در روستاى کبرياکلا، در جنوب شهرستان بابل، سقانفار و تکيه‌اى از دوره قاجاريه باقى مانده است.
از سقانفار کبرياکلا، در شرايط فعلى تقريباً يک سوم باقى مانده و بقيه بنا نوسازى شده است.
سقف بنا تخته‌کوبى شده و تمام سطوح آن داراى نقاشى‌هاى مختلف چون زن در حال دوشيدن گاو، صحنه شکار،
چوپان، داستان‌هاى اساطيرى مانند ضحاک ماردوش، اژدها در حال حمله، نقوش حيواناتى مانند فيل، شتر، ماهي،
بز، گاو، نقوشى نمادين از روز رستاخيز همچون حوض کوثر، فرشتگان با نامه اعمال و نقوشى ملهم از
داستان‌هاى ادب فارسى چون شيرين و فرهاد و ... است.
سقـا خـانـه شیــاده
این سقاخانه که از بناهای تاریخی شهرستان بابل است در روستای شیاده و در بخش بندپی غربی قرار دارد.
روستاى شياده در ?? کيلومترى جنوب بابل در جاده خوش‌رودپي و در کنار روستاى ديوا واقع است.
در سادات محله اين روستا، سه سقانفار چوبى دو طبقه وجود دارد. سقانفارها بر روى يک صفه آجرى -يک متر بلندتر از
سطح زمين- بنا شده و طبقه زيرين آنها را چوب‌بست کرده‌اند.
در ميان اين سه سقانفار يکى از آنها از نظر نقاشى و کارهاى چوب‌برى بسيار زيبا و در خور توجه است.
اين سقانفار داراى ?? ستون است که به طرز زيبايى کنده‌کارى و نقاشى شده‌اند. سقف بنا پلورريزى و تخته‌کوبى شده
و کارهاى چوب‌برى آن مشتمل بر تزيينات شيرسر و اژدهاى دهان گشوده است. نقاشى‌ها نيز ملهم از اشعار حماسى و
داستان‌هايى از شاهکارهاى ادبيات فارسى و نقوش نمادين از زندگى و معاد است.
تخته‌کوبى‌هاى سقف اين سقانفار مملو از تصاويرى چون سيمرغ، اژدها، انسان در حال نبرد با گرز و تير و کمان،
زنى که در کجاوه نشسته، ساربان در راه و در فواصل آن آرايه‌هاى تزيينى از گل و بوته و ميوه است.
بر روى برخى از تخته‌هاى سقف نيز اشعارى از محتشم کاشانى در رثاى امام حسين (ع) و روز عاشورا به چشم مى‌خورد.
تاريخ اين سقانفار سنه ???? هـ.ق و بانى آن حاجى سيد رزاق جعفري است.
سقـا خـانـه کیجــا تکــیه
سقانفار کيجاتکيه بابل بنايى دو طبقه و آجرى با بام سفال‌پوش است. طبقه اول به طول ??/? و عرض ??/? متر داراى
ده ستون چوبى است. بدنه ستونها داراى تزيينات کنده‌کارى مارپيچ و زيگزاگ و سرستون‌ها نيز به شکل دهان اژدرى
يا شيرسر است. طرفين سرستون‌ها با نقاشى از تصاوير زن و مرد تزيين شده است.
در اضلاع شمالى و جنوبى اشعار محتشم کاشانى در مورد وقايع روز عاشورا نوشته شده و سقف تخته‌کوبى شده
آن داراى نقاشى‌هايى به رنگ قرمز، سبز، سياه و قهوه‌اى و نقوشى از مرغ، و ماهي، اژدها، شير، گل و گياه،
انسان در حال پرواز، نقوش تلفيقى زن با بدن مار و ماهى و ... است.
طبقه دوم، در داخل به طول ??/? و عرض ??/? متر، داراى چهارده ستون با نقوش کنده‌کارى مارپيچى بسيار ظريف
است که ده سرستون آن داراى نقش دهان اژدرى است. همچنين در چهار سرستون کلمات يا قاضى‌الحاجات به دو صورت از
راست به چپ و معکوس آن نوشته شده و نقش وسط ستونها نيز مزين به جمله يا ابا عبدالله است، سقف بنا پلورکشى شده
و فواصل آن تخته‌کوبى شده است. بر روى اين تخته‌ها نيز مانند طبقه اول نقوشى از صحنه‌هاى کار و زندگي، نقوش حيوانات،
نقوش نمادين روز رستاخيز، نقوش اساطيرى و نقوشى از داستان‌هاى ادبى و حماسى فرشته‌اى با نامه اعمال خود که بر آن
نوشته شده مشهدى محمد على خان و کربلايى يوسف و کربلايى تقي و ... به چشم مى‌خورد.
روى يکى از تخته‌ها با خط نستعليق نوشته شده: پيشکار و باعث و بانى اين سقاتالار مشهدى محمد على خان
عمل نجارى از مشهدى داداش نوائى سنه ????. روى تخته? ديگرى هم شعرى بدين مضمون نوشته شده است :
يا رب ز کرم بر من درويش نگر بر جان من خسته دلريش نگر
هر چند نيم لايق بخشايش تو بر من منگر بر کرم خويش نگر
سقـا خـانـه شیــاده
این سقاخانه که از بناهای تاریخی شهرستان بابل است در روستای شیاده و در بخش بندپی غربی قرار دارد.
روستاى شياده در ?? کيلومترى جنوب بابل در جاده خوش‌رودپي و در کنار روستاى ديوا واقع است.
در سادات محله اين روستا، سه سقانفار چوبى دو طبقه وجود دارد. سقانفارها بر روى يک صفه آجرى -يک متر بلندتر از
سطح زمين- بنا شده و طبقه زيرين آنها را چوب‌بست کرده‌اند.
در ميان اين سه سقانفار يکى از آنها از نظر نقاشى و کارهاى چوب‌برى بسيار زيبا و در خور توجه است.
اين سقانفار داراى ?? ستون است که به طرز زيبايى کنده‌کارى و نقاشى شده‌اند. سقف بنا پلورريزى و تخته‌کوبى شده
و کارهاى چوب‌برى آن مشتمل بر تزيينات شيرسر و اژدهاى دهان گشوده است. نقاشى‌ها نيز ملهم از اشعار حماسى و
داستان‌هايى از شاهکارهاى ادبيات فارسى و نقوش نمادين از زندگى و معاد است.
تخته‌کوبى‌هاى سقف اين سقانفار مملو از تصاويرى چون سيمرغ، اژدها، انسان در حال نبرد با گرز و تير و کمان،
زنى که در کجاوه نشسته، ساربان در راه و در فواصل آن آرايه‌هاى تزيينى از گل و بوته و ميوه است.
بر روى برخى از تخته‌هاى سقف نيز اشعارى از محتشم کاشانى در رثاى امام حسين (ع) و روز عاشورا به چشم مى‌خورد.
تاريخ اين سقانفار سنه ???? هـ.ق و بانى آن حاجى سيد رزاق جعفري است.
سقاخانه شیاده
به استناد گزارش سازمان میراث فرهنگی و گردشگری این سقاخانه به عنوان یکی از جاذبه ها و منابع مهم گردشگری از نظر مذهبی در روستای شیاده به شمار می آید که حدفاصل جنگل چشم نواز و زیبای وی وج و سد شیاده قرار گرفته و هر ساله پذیرای زائران و گردشگران فراوانی به خصوص در ایام سوگواری، عزاداری می باشد که عاشقان به خود را از اطراف و اکناف شهرستان بابل به خود جذب می نماید و حتی بنا بر اعتقاد بسیاری از زائرین و ساکنین روستا، این سقاخانه در رفع حاجات و خواسته های مشتاقان نقش بسزایی ایفا می نماید
سقـا خـانـه ابـوالحـسن کـلا
